Bukareszt, podobnie jak moja rodzinna Warszawa, jest miastem, którego odkrywanie wymaga czasu. Poznawanie zakamarków obu tych stolic zwraca się jednak z nawiązką i pozwala zrozumieć ich historię.

W jeden z ciepłych weekendów wybrałam się na bukareszteński zabytkowy cmentarz Bellu (zwany też cmentarzem Șerban Vodă), odpowiednik warszawskich Powązek. Wizyta na nim to doskonała lekcja historii Rumunii obejmująca ostatnie ok. 150 lat.

W trakcie spaceru po założonej w 1858 roku i liczącej dziś 28 hektarów nekropolii, chciałam odszukać również grób płk. Józefa Becka, w którym były minister spraw zagranicznych RP i legionista był pochowany do 1991 roku. 

Kaplica na cmentarzu Bellu

Po przekopaniu internetu i ustaleniu, gdzie spoczywa panteon rumuńskich pisarzy, artystów, naukowców i polityków, okazało się, że nigdzie nie znalazłam wskazówek, które pomogłyby mi w odszukaniu mogiły byłego polskiego ministra. Pod koniec kilkugodzinnego spaceru po Bellu miałam jednak szczęście i odnalazłam szukane miejsce. 

Były grób płk. Józefa Becka w Bukareszcie

Józef Beck, który odpowiadał za polską politykę zagraniczną w latach 1932-1939, po rozpoczęciu II wojny światowej wraz polskim rządem w nocy z 17 na 18 września przedostał się do Rumunii, gdzie został internowany. Zmarł na gruźlicę 5 czerwca 1944 roku w wiosce pod Bukaresztem. Pochowano go, zgodnie z życzeniem, twarzą w kierunku Polski.

Choć dziś polityka Becka jest oceniana bardzo różnie i często krytykowana, nie zmienia to faktu, że był on postacią ciekawą i niewiele osób pamięta, że przez niemal pół wieku był pochowany w Bukareszcie.

Ostatnie zdania z jego słynnego przemówienia z maja 1939 roku, w którym odrzucał żądania Niemiec wobec Polski przeszły też do historii naszej dyplomacji, a brzmiały one:
"My w Polsce nie znamy pokoju za wszelką cenę. Jest jedna tylko rzecz w życiu ludzi, narodów i państw, która jest bezcenna. Tą rzeczą jest honor".

Płyta nagrobna na mogile Józefa Becka w Bukareszie

W 1991 roku szczątki Józefa Becka zostały zgodnie z jego wolą ekshumowane i przeniesione do wolnej Polski. Były szef dyplomacji został pochowany w Warszawie, na Wojskowych Powązkach.

Tu można zobaczyć kronikę filmową z powtórnego pogrzebu ministra, zawierającą także ciekawe zdjęcia z polsko-rumuńskich wizyt dyplomatycznych z lat 30. XX wieku >>> 

Warto przeczytać także krótkie wspomnienie dziennikarza Leopolda Ungera, który uczestniczył w obu pochówkach Józefa Becka >>>

Gdyby ktoś z czytelników chciał odszukać dawny grób Józefa Becka, może skorzystać z poniższego planu. Na wojskowej części cmentarza, czyli Bellu Militar, trzeba odszukać kwaterę nr 21 (Fig. 21).

Ostatni rok przyniósł wiele zmian w moim życiu, a ich tempo było na tyle duże, że blog musiał poczekać. Po zimie zawsze przychodzi jednak wiosna i znów od czasu do czasu zaczną się tu pojawiać wpisy, zmieni się jednak ich temat. Od pół roku mieszkam w Rumunii, więc będę zachęcała Was do odwiedzania różnych miejsc w Bukareszcie i całym kraju, tradycyjnie opowiadając przy tym różne historie. A czy Rumunia to Bałkany? Naukowcy - od geografów po politologów - mają na ten temat różne zdania. Wiele zależy też od momentu, w którym pytamy. Dziś wiele osób powiedziałoby, że Rumunia to żadne Bałkany, ale jeszcze w dwudziestoleciu międzywojennym nikt w Polsce nie miał wątpliwości, że to kraj przynależący do Bałkanów. Nie rozstrzygam więc odpowiedzi na pytanie o bałkańskość (lub jej brak) Rumunii i zapraszam do zaglądania na blog www.OkoNaBalkany.pl, który istnieje od 2007 roku.

Na historie takie, jak opowieść o nieznanej polskiej kolekcji sztuki współczesnej, która trafiła do Macedonii po tragicznym trzęsieniu ziemi z 1963 roku, wpada się raz na kilka lat, albo i rzadziej.

Dzięki spotkaniu z ambasadorem RP w Skopje panem Jackiem Multanowskim i jego żoną panią Kingą Nettmann-Multanowską ja i mój zespół zajmujący się komunikacją internetową Ministerstwa Spraw Zagranicznych dowiedzieliśmy się o istnieniu tej cennej kolekcji, którą tworzą m.in. prace Jerzego Nowosielskiego i Jana Cybisa.

Polskie dzieła, łącznie ponad 200 prac 135 autorów, trafiły do zrujnowanego Skopje jako gest solidarności naszych artystów i część ogólnoświatowej zbiórki. Macedońskiemu miastu, które było wówczas częścią Jugosławii, swoją pracę podarował nawet Pablo Picasso.

Obraz Jerzego Nowosielskiego pt. "Miasto w górach" z polskiej kolekcji sztuki w zbiorach Muzeum Sztuki Współczesnej w Skopje. Fot. Materiały prasowe MSZ.

Muzeum Sztuki Współczesnej w Skopje zaprojektowane także przez Polaków - a dokładniej przez słynną grupę architektoniczną "Tygrysy" w składzie: Wacław Kłyszewski, Jerzy Mokrzyński i Eugeniusz Wierzbicki - i otwarte dla zwiedzających w 1970 roku mając do dyspozycji zbyt małą przestrzeń, prezentuje dziś tylko jedną pracę z całej polskiej kolekcji - "Kompozycję" Henryka Stażewskiego.

Reszta dzieł znajduje się w magazynach, obok ponad 4 tys. innych zgormadzonych przez muzeum prac. Wspólnie z Ambasadą RP uznaliśmy, że trzeba wydobyć tę nieznaną polską kolekcję z niebytu, zdigitalizować ją i pokazać internautom.

Najlepszym miejscem do wystawienia prac wydał mi się Google Cultural Institute, czyli wirtualne muzeum kultury i sztuki Google. Zależało nam także, by o polskiej kolekcji i udziale Polaków w odbudowie miasta opowiedzieli sami uczestnicy tych wydarzeń: malarze, którzy ponad pół wieku temu podarowali swe prace, Macedończycy, którzy przeżyli trzęsienie ziemi, osoby, które pracowały z polskimi urbanistami i architektami czy też ci, którzy obecnie dbają o zachowanie prac, zarówno po stronie polskiej, jak i macedońskiej. Aby dopuścić ich do głosu zrealizowaliśmy film, który towarzyszy wirtualnej wystawie.

Po kilku miesiącach prac udało się osiągnąć założone cele! Zapraszam więc do oglądania wystawy online i filmu pt. "Skopje. Sztuka solidarności".

Zobacz wystawę w Google Cultural Institute >>>

Jeśli więc zawitacie do Skopje, warto wybrać się do Muzeum Sztuki Współczesnej, tak bardzo związanym z Polską i kryjącym cenną kolekcję naszej sztuki.

***

Film ma również dwie inne wersje językowe - angielską i macedońską, a wystawa jest dostępna w języku polskim i angielskim:

EN:

Exhibition "Skopje. The Art of Solidarity" >>>

Film >>>

MK:

Film >>>